Brakial Pleksus, omurilikten çıkan sinir köklerinin üç büyük dal halinde seyrederek birbirleri ile bağlantı oluşturduğu, koltuk altı bölgesinde yer alan büyük bir sinir topluluğudur. Bu sinirler kürek kemiği, omuz ve kol kaslarının hareketini ve duyusunu sağlar. Zedelenmesi durumunda kürek kemiği, omuz, dirsek, el bileği, el ve parmak kasları etkilenebilir. Zedelenmenin şiddetine ve sinirin zedelenen bölümlerine göre çalışmayan veya etkilenen kaslar değişiklik gösterir.
Brakial pleksus yaralanmaları sıklıkla doğum sırasında oluşur ve tıp dilinde ‘obstetrik’ brakial pleksus yaralanması olarak adlandırılır. Doğumsal nedenlerin dışında; travma, torakal çıkış sendromu, radyasyon, tümör yayılımı, brakial nöritis ve basıya neden olan anevrizma gibi damarsal sorunlara bağlı olarak da yaralanma gelişebilir.
Brakial Pleksus, makat (ters) gelişli doğumlarda gövdenin ve boynun yana aşırı eğilmesi ile, baştan gelen doğumlarda ise dışarı çıkış sırasında başın ve boynun aşırı yana eğilmesi ile sinirlerin gerilmesi sonrası oluşabildiği gibi, doğum ağırlığı büyük, annenin kalçasına göre iri ve kafası büyük bebeklerde de oluşabilir.
Bebeğin her iki kolunu eşit hareket ettirememesi, etkilenen kolda renk değişikliği ve şişlik, kucağa alınırken bebeğin etkilenen kolunun kayması, tespit etmede zorluk, etkilenen elin yumruk yapılamaması, parmak uzatılınca kavranmaması, köprücük kemiği üzerinde tek taraflı sislik; Daha büyük bebeklerde (1 ay ve sonrası);elin ağza götürülememesi, cisim ve oyuncakların hep tek elle kavranması, yüzükoyun yatırıldığında o taraf kolunu dışarıya çıkaramaması, oturma dengesinin geç gelişmesi ve etkilenen kol tarafına bebeğin düşme eğilimi gibi durumlarda ailenin bebeği hemen ilgili hekime götürmesi gerekmektedir.
Doğum sonrası, kadın doğum ve neonataloji uzmanı hekimler tarafından Brakial Pleksus zedelenmesi olduğu düşünülen bebekler, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanına sevk edilmeli ve hemen fizik tedavi ve aile eğitimi başlatılmalıdır.
Tedavi, egzersiz ve fizik tedavi uygulamaları ile başlar. Bazı brakial felçli çocuklarda elektriksel stimulasyon ve botulinum toksin injeksiyonu gibi girişimler iyileşmeye yardım edebilir.
Gerek bebeklik çağında gerekse erişkin yaşta eğer 3 ay içerisinde herhangi bir düzelme görülmediği takdirde cerrahi tedavi gerekebilir. Cerrahi girişim yapılsa da yapılmasa da fizik tedavi uygulamaları çok önemlidir. Cerrahi yapılacak vakalarda ekip çalışması önemlidir ve ameliyat öncesi de rehabilitasyon programı sonrasında olduğu gibi devam etmelidir.
Fizyoterapi-Rehabilitasyon:
Brakial Pleksus zedelenmelerinde iyileşme ilk 6 ay içerisinde en iyi şekilde görülür, bununla birlikte iyileşme;
• Sinir zedelenmesinin şiddetine,
• Tipine,
• Erken ve uygun cerrahi girişime,
• Erken başlanan rehabilitasyona,
• Ekip çalışmasına.
• Ailenin aktif olarak rehabilitasyona katılmasına bağlıdır. Doğumdan hemen sonra teşhis konulabilen vakalarda kolu, sinirde ve çevre dokularda oluşan ödem ve olası kanama nedeniyle 1-2 hafta dinlendirmek gerekir. Eğer köprücük kemiğinde bir kirik ve zedelenme söz konusu ise dikkat edilmelidir. İlk 2 hafta sinir üzerine gerilimi önlemek amacıyla kol sarkık vaziyette tutulmamalı, kol hafif yanda ve dirsek hafif bükük tutulmalıdır. Bu dönemde cihaz önerilmemektedir. Eski yıllarda bu dönemde kol 90 derece yanda ve dışa dönük tam tespit yapılırdı. Son literatür çalışmaları, sıkı ve kati bir tespitin omuz ve kol eklemlerinde sertlikler ve omuz çıkıklarına yol açabileceğini vurgulamaktadır.
2 haftadan sonra geniş bir fizyoterapi değerlendirmesinden sonra egzersiz uygulamalarına başlanmalıdır.
Egzersizlerin amacı,
Kasların zayıflaması ve uzun süreli hareketsizliğe bağlı kaslarda oluşacak bozuklukların önlenmesi,
Eklem açıklığının devamının sağlanması ve sertliklerin önlenmesi,
Bebeğin motor gelişim geriliklerinin önlenmesi,
Kol ve elin fonksiyonel kullanımın sağlanması,
Omuz çıkıkları ve kas yaralanmasını önleyecek pozisyonlarının sağlanmasıdır.
Egzersizlerin yani sıra gerekli durumlarda cihaz ve elektro terapi, is uğrası tedavisi gibi farklı fizyoterapi uygulamaları da gerekebilir.
Düzenli kontrollerin ilgili doktor tarafından yapılması gerekir.
Özetle, doğum sırasında oluşan ve kolun fonksiyonlarını etkileyerek çocuğun ilerde kolunu kullanamaması ve diğer hareketlerde bozukluk yaratan Brakial Pleksus zedelenmelerinde erken teşhis, uygun tıbbi müdahale, erken rehabilitasyon ve aile eğitimi çok önemlidir.
